पणजी

About

ही गोंयची तशेंच उत्तर गोंय जिल्ल्याची राजधानी. मांडवी न्हंयेच्या तिरार हे शार वसला. हेर शारांकडेन ते पुलांच्या द्वारा जोडला.
इतिहास: पणजी वा पणजीम ह्या शाराच्या उगमाच्यो जायत्यो काणयो आसात. कांय जाण सांगतात की हे नांव पोणजी म्हळ्यार केन्नाच हुंवार येना अशे स्थळ ह्या नांवाचो अपभ्रंश. पोर्तुगिजांनी ह्या शाराक पणजीम अशें नांव दिले आनी गोंय मुक्ती उपरांत ते पणजी जाले.
माड, न्हंयो आनी शेतांनी नटील्लो हो एक ल्हान गांव आशिल्लो. शेंकड्यांनी वर्सा ताळगांव गांवाचो एक विभाग म्हण दुर्लक्षीत आशिल्ले हे गांवात सगळ्यांत व्हडली इमारत आशिल्ली ती म्हळ्यार मांडवी न्हयेंच्या देगेर आशिल्लो आदिल शाहाचो राजवाडो.. 1632 वर्सा तेन्नाचे वायसरॉय कावंट दी लिन्हारस, दोम मिंगेल दी नोरोन्हा हांणी पणजेक रायबंदराक जोडपी 3.2 किलोमीटरांचो बांद बांदलो.
हो आयजय अस्तित्वांत आसा आनी ताका पोयंट ही लिन्हारस अशें म्हणटात आनी ज्या वेळार तो बांदलो तेन्नाचो तो सगळ्यांत लांब पूल आशिल्लो. ह्या वेळार पोन्ने गोंयची प्रसिध्दताय कमी जाल्ल्यान पणजी ही राजधानी आसपाच्या युक्तीक गती मेळटाली.
1 डिसेंबर 1759 ह्या दिसा तेन्नाचे वायसरॉय डोम मॅन्युअल दी साल्ढाना दी आल्बुकेर्क, कावंट ऑफ इगो हांणी आपले निवासस्थान पोन्ने गोंयच्या पनाळी जाग्यावेल्यान पणजे व्हेले. पुर्नबांदणी केल्ल्या आदिल शाहा किल्लो ज्याका ते इदालकाव पॅलेस म्हण वळखताले थंय तांणी आपले निवास स्थान केले. फादर ऑफ पणजी ही पदवी वायसरॉय डॉम मॅन्युअल दी कास्त्रो ही पोर्तुगाल हांकां वता. (1826-1835).तांणी ल्हवू ल्हवू पडींग जमीन हातासली, भौशीक प्रकल्प तशेंच उदका खळयो बांदपाक सुरू केले आनी साबार सरकारी कार्यालयां स्थापन केली ज्याका लागून पणजी वाठार लकलकपाक लागलो. 22 मार्च 1843च्या डिक्रीन ताचो दर्जो शार म्हण केलो आनी गोंयची राजधानी म्हणून घोशीत केले, त्या वेळार ताका नोवा गोवा म्हण वळखताले. शारांत 1931 वर्सा वीज जोडणी केली. ते उपरांतच्या साबार प्रशासना खाला शाराचे बदल जायत गेले.
शाराचे दोन पोन्ने भाग अजूनय अस्तित्वांत आसा, एकाक फोंतेन्हास म्हण वळखतात जाल्यार दुसऱ्याक साओ टोम म्हणून. शाराच्या वयर आशिल्ले दोंगुल्लेक आल्तीन म्हण वळखतात.
आयज हे फकत गोंयची राजधानी उरूंक ना जाल्यार गोंयचे एक शिक्षणीक, वेव्हारीक आनी सांस्कृतीक केंद्र जाला. गोंय वैजकीय म्हाविद्यालय (आता बांबोळे व्हेलां) आनी गोंय फार्मासी म्हाविद्यालय, गोंय कला म्हाविद्यालय आनी गोंय पॉलिटेक्नीक शारांत आसात. धेंपे कला आनी विज्ञान म्हाविद्यालय मिरामार लागी आसा. शाराचे कांय म्हत्वाचे भाग सकयल विस्तारान मांडल्यात. कला अकादेमी आनी हेर जायत्या थियेटरांचो पणजी शाराक अभिमान आसा.
मुखेल येरादारी विभाग पाटो पुलाच्या मुखार रुआ दी ओरेम हांगा कदंब बस स्थानका कडेन आसा. ह्या बस स्थानका वेल्यान नियमीत बशी मडगांव, वास्को-द-गामा, म्हापशें, फोंडे आनी हेर गोंयच्या शारांनी वतात तशेंच शेजारच्या राज्यांनी वतात. हांगा सगळ्यांत लागीचे रेल्वे स्थानक म्हळ्यार पोन्नें गोंय लागसारचे करमळी.
गोंय राज्याक सोबता अशेंच पणजी शार एके चर्ची भोंवतणी एका विशीश्ट अश्या चौकात फुडो करूंन वसला. शारांत कांय बॅरोक तरेच्यो इमारती आनी पोन्ने बंगले आसात. न्हंयच्या देगेर आशिल्ली लोखणाच्या वारांदाची घरां पळोवपाक सुंदर दिसतात.
न्हंयच्या देगेर कांय रेखीव सरकारी इमारती आसात आनी खास करूंन पासपोर्ट ऑफीस पळोवपा सारके आसा. 16व्या शेंकड्यात ही वास्तु बिजापुरचे सुल्तान आदील शाहचो राजवाडो आशिल्ली. पोर्तुगिजांनी ही इमारत काबीज केली आनी 1615 वर्सा थंय वायस रिगलाचे आरामघर बांदले. 1843 वर्सा ही इमारच सचिवालय जाली आनी सद्या ती पासपोर्ट कार्यालय जाल्या.
शारांतल्या कांय फांतराळ्या पूण थंड आनी ल्हान पायणिंनी पासय मारली जाल्यार तुमकां कांय पोन्न्यो खानावळी आनी कॅफे मेळटल्यो जंय पर्यटकांचो साप्प उणाव आसा. हांगा थळाव्या लोकांक मेळपाक एक बरी संद आसा.
चर्च स्क्वेर हो पोर्तुगीजांच्या बॅरोक पध्दतीच्या वास्तुशास्त्राचो एक बरो नमुनो. इमाक्युलेट कन्सेपशन चर्च ही गोंयातली एक भव्य आनी सुंदर अशी चर्च हातूंत दुबाव ना. 1541 वर्सां उंच समप्रमाणांत आडव्या तिडव्या सोंपणांनी बांदिल्ले हे धवेफुल्ल चर्चींत एक व्हड घांट आसा जी दोन बॅरोक पध्दतीच्या खांब्यां मदीं आसा.
ब्रागांझा इन्स्टीट्युटांत आशिल्ली टायलाची शोभेची वयले भागाची पट्टी पोर्तुगीजांनी गोंयाचेर केल्ल्या राज्याची काणी दाखयता. फोंतेन्हास हो पणजेतलो भाग अजूनय आपल्यो ल्हान पायणी ज्यो माळयांचेर वारांद आशिल्ल्या नळ्यांच्या घरांकडेन वतात अश्या परिस्थितींत स्पेन वा पोर्तुगाल आशिल्ल्याचो परिणाम दिता.
फोंतेन्हेसाच्या पश्चिमी दिकेन चित्रमय पोर्तुगीजांच्या विशिश्ट स्थानाचेर चर्च स्क्वेरा कडल्यान लांबलचक अशे रस्ते भायर सरतात. मुखार उत्तरेक एवेनीडा डॉम जुआंव कास्त्रो पोस्ट ऑफीस आनी पोन्ने सचिवालया कडल्यान धांवत वता आनी उपरांत पश्चिमेकडेन बागवता.